اطلاعات عمومی

پاسخ مكاني اين سوال در ذهن بيشتر گردشگران ايراني كه به تجربه سفرهاي خارجي علاقه‌مندند، كشوري نيست بجز تركيه، اما در مورد زمان اين سفر، نظرات متفاوتي در ميان است ولي بيشتر افراد تعطيلات تابستاني يا تعطيلات آخر سال را انتخاب مي‌كنند اگرچه حتي تعطيلات دو يا سه روزه هم باعث افزايش تقاضاي سفر به اين كشور مي‌شود.

حالا سوال اصلي به دور از هرگونه تعصب و منفي‌گرايي اين است كه چرا تركيه به عنوان اولين گزينه سفرهاي خارجي ايرانيان برگزيده شده؟!

اگر كمي دقت كنيد، روزي نيست كه با تبليغاتي چون برگزاري تورهاي تفريحي يا اقتصادي در كشور تركيه برخورد نداشته باشيم يا اين‌كه حداقل 2 يا 3 بار در هفته متن پيامكي تبليغاتي در اين زمينه را از حافظه تلفن همرامان پاك كرده‌ايم، آيا واقعا اين سوال را پيگيري كرده‌ايد كه چرا نام اين كشور را زياد مي‌شنويد يا مي‌خوانيد؟ شايد به ظاهر كلمه گردشگري و مسافرت بسيار خوشايند باشد، اما نگراني از اينجا آغاز مي‌شود كه چرا فقط يك نام؟

همين يك سوال چندي است كه ذهن بيشتر دست‌اندركاران صنعت گردشگري را در دو سوي مرزهاي ايران و تركيه مشغول كرده است، اگرچه ساكنان كشور همسايه ايران از فرصت ايجاد شده بسيار خوشحال و خرسند هستند، اما داخل مرزهاي ايران در اين زمينه اوضاع نگران‌كننده شده؛ به طوري كه دست‌اندركاران دولتي و غيردولتي صنعت گردشگري به منظور يافتن پاسخ اين سوال و راهكارهاي مناسبي براي كنترل اين روند و تغيير جهت سفرهاي خارجي گردشگران ايراني، به تكاپو افتاده‌اند.

دست‌اندركاران صنعت گردشگري تركيه با افتخار پاسخ اين سوال را اين‌گونه مي‌دهند: با توجه به سياست‌ها و تلاش‌هايشان هر روز شاهد رشد تصاعدي ورود گردشگران ايراني به تركيه بوده‌اند؛ به طوري كه در اين زمينه نشريه ترك زبان «تودي زمان» نوشته: ايرانيان اولين مقصد گردشگري خارجي خود را كشور تركيه انتخاب مي‌كنند و اعلام مي‌كند طبق مطالعات آماري سازمان گردشگري تركيه، صرفا در ماه ژوئن سال 2010 ميلادي 14 هزار گردشگر ايراني فقط از شهر آنتاليا بازديد كرده‌اند، گرچه اين نشريه از تعداد بالاي گردشگران ايراني ابراز خشنودي كرده و اين دستاورد را حاصل مديريت بسيار دقيق و سرمايه‌گذاري درست دست‌اندركاران صنعت گردشگري تركيه دانسته اما به نوعي استقبال بسيار زياد ايرانيان از شهري كوچك به نام آنتاليا در تركيه شگفتي آنها را برآشفته است.

بعد مسافت و نزديكي فرهنگي ايران و تركيه به عنوان دو دليل ابتدايي بين گردشگران ايراني شناخته شده است. اين در حالي است كه بسياري از دست‌اندكاران صنعت گردشگري عقيده دارند كه خدمات هوايي بسيار مناسب و دقيق پروازهاي تركيه در كنار تعداد بسيار زياد پروازهاي ايراني از اكثر شهرهاي بزرگ ايران به مقصد شهرهاي مختلف تركيه در كنار ديگر جذابيت‌هاي تركيه براي گردشگران‌ ايراني، مهم‌ترين عوامل رشد و گسترش سفرهاي ايرانيان به اين كشور‌ است.

اما اين حجم بالاي گردشگران ايراني در كشور تركيه حاكي از مسائل و دلايل عمده‌تري بوده و است؛ به طوري كه محمد مسعودي يكي از مديران صنعت گردشگري با توجه به يك دهه فعاليت در زمينه برگزاري تورهاي تركيه مي‌گويد: گردشگران ايراني وقتي در ايام سفر مثل تعطيلات نوروز به دنبال مقصدي براي گذراندن تعطيلات خود هستند، با توجه به كيفيت پايين امكانات داخلي و مشكلات مربوط به آن ناگزير به انتخاب تورهاي بين‌المللي هستند و با توجه به بودجه خود بين كشورهاي همسايه معمولا نام تركيه بيشترين گرايش را براي مقصد سفرشان ايجاد مي‌كند.

به اعتقاد وي، اگر گردشگران ايراني را به 2دسته ثروتمند و متوسط تقسيم كنيم؛ گروه متوسط معمولا 4 گزينه پيش رو خواهد داشت كه عبارتند از ارمنستان، تايلند، تركيه و دبي كه اولين گزينه آنها كشور همسايه شمال‌غربي ايران يعني تركيه خواهد بود.

وي معتقد است: گراني تورهاي داخلي، عدم كنترل و نظارت بر ارائه سرويس و البته كم‌كيفيتي آنها باعث شده بيشتر گردشگران داخلي با هزينه‌اي كمتر يا نزديك به تورهاي داخلي از تورهاي خارجي مثل كشور تركيه استفاده كنند. وي بر اين موضوع تاكيد بسياري دارد كه هزينه تورها و هزينه سفر گردشگران معمولا مهم‌ترين عامل انتخاب مقصد آنهاست، بنابراين شايد اصلي‌ترين عامل انتخاب تركيه به عنوان مقصد گردشگري بين ايرانيان هزينه بسيار پايين سفر به كشور تركيه باشد، اگرچه نزديكي اين كشور از نظر مسافت، عاملي ديگر در اين زمينه است.

اين در حالي است كه 2 عامل ياد شده در برخي كشورهاي ديگر نيز قابل دسترس هستند، اما باز هم تركيه جذابيت بيشتري براي گردشگران ايراني دارد، اينجاست كه شايد دلايل ديگري خودنمايي و ذهن دست‌اندكاران گردشگري ايران را به خود جلب مي‌كنند.

اولين عامل عدم نياز به دريافت رواديد (ويزا)‌ براي گردشگران ايراني در تركيه بيان شده است، با توجه به موقعيت سياسي ايران در جهان امروز اين عامل شايد سرنوشت‌سازترين عامل براي انتخاب تركيه بين گردشگران ايراني بوده و هست در همين ارتباط مسعودي به «چمدان» مي‌گويد: عدم نياز گردشگران ايراني به ويزا هنگام ورود به كشور تركيه يكي از كليدي‌ترين دلايل سفر ايرانيان به اين كشور است و در واقع همين موضوع را به عنوان پاشنه آشيل صنعت گردشگري ايران مي‌دانند: اگر دولت همين يك قانون يعني دريافت ويزا براي اتباع خارجي را از ميان تعداد بي‌شماري قوانين دست و پاگير حذف كند، مي‌توان اميد داشت كه صنعت گردشگري ايران بشدت رونق خواهد گرفت چون بخش خصوصي توان بازسازي خود براي پذيرايي از گردشگران ورودي را پس از اين اقدام خواهد داشت.

اما دومين عامل در اين باره، تجارت چمداني بين 2 كشور تركيه و ايران است كه به اين افزايش سفر دامن زده و با توجه به سابقه بسيار خوب اجناس تركي از نظر قيمت و كيفيت در بين خريداران ايراني بخصوص پوشاك ترك رشد و گسترش اين‌گونه سفرها از ايران به تركيه را به منظور تجارت چمداني شاهد هستيم و همين موضوع باعث رشد تصاعدي تعداد گردشگران ايراني در آمارهاي دولتي تركيه شده. بنابراين بازهم تركيه برنده اين ميدان خواهد بود چون به قول معروف با يك تير دو نشان زده؛ هم تجارت بين‌المللي كشورش را رونق داده و هم صنعت گردشگري خود را به واسطه آن تقويت كرده است.

اما داخل مرزهاي ايران موضوع رشد تعداد گردشگران ايراني به كشور تركيه سوژه بسيار جالبي براي انكار دخالت دست‌اندركاران دولتي صنعت گردشگري ايران بوده به طوري كه اكثر اين مديران هرگونه دخالت يا تاثيرگذاري عملكردهاي خود را در اين زمينه نزديك به صفر مي‌دانند. اين در حالي است كه بسياري از دست‌اندركاران صنعت گردشگري خصوصي در ايران عنوان مي‌كنند سازمان گردشگري ايران در واقع آنها را رقيبي براي موفقيت‌هاي خود مي‌داند و بسياري از عدم موفقيت‌هاي خود را به دليل عدم حمايت بخش خصوصي عنوان مي‌كنند. به طوري كه بسياري از شركت‌هاي خصوصي بر اين عقيده هستند كه سازمان گردشگري بخش خصوصي را نامحرم خود در اين زمينه مي‌داند.

اين فعالان صنعت گردشگري ايران عنوان مي‌كنند كه بسياري از گردشگران ايراني حتي براي سفر تركيه اقدام به تهيه ارز هم نمي‌كنند چون بدون نگراني با پول ايراني وارد شهرهاي تركيه مي‌شوند و بدون مشكل اقدام به تبديل پول خود مي‌كنند و از سفر خود لذت مي‌برند. بنابراين هرگز نبايد به دنبال يافتن جواب چگونگي گسترش سفر ايرانيان به تركيه باشيم چون پاسخ پيش روي ماست و نيازي به بازرسي يا جستجو ندارد.

حال اگر قصد دسته‌بندي عوامل تاثيرگذار در انتخاب گردشگران ايراني براي سفر به تركيه را داشته باشيم، مي‌توان به ترتيب عواملي چون عدم نياز به دريافت ويزا، آسان‌بودن دسترسي، ارزان‌بودن هزينه سفر، كيفيت بهتر خدمات و دريافت ويزا براي ديگر كشورها (انگلستان و آمريكا) را عنوان كنيم.

اين موارد به عقيده اكثر كارشناسان، دست‌اندركاران صنعت گردشگري ايران و حتي در برخي موارد خود گردشگران، همه دلايلي تاثيرگذار در اين زمينه هستند و باعث سرازيرشدن سيلي بسيار عظيم از گردشگران ايراني به سمت تركيه شناخته شده اما مي‌توان اذعان كرد كه هرگز اين موضوع ريشه‌اي توسط دست‌اندركاران سازمان گردشگري ايران بررسي نشده است و در بسياري از موارد مسوولان اين سازمان سعي در محكوم كردن شركت‌هاي خصوصي و انكار مسووليت خود در اين زمينه مي‌كنند و در اكثر اوقات با اتخاذ تصميم‌هاي بسيار عجولانه سعي در دوركردن آنها از گردونه صنعت گردشگري را دارند.

حال آن‌كه همين شركت‌هاي خصوصي توان احياي صنعت بي‌جان گردشگري ايران را خواهند داشت و مي‌توانند بازويي نيرومند جهت كمك به سازمان گردشگري و ميراث فرهنگي ايران باشند. بنابراين گذشته از همه عوامل ذكر شده اصلي‌ترين دليل كه از ديد مسوولان اين صنعت پنهان مانده و نفس گردشگري ايران را به شماره انداخته، عدم هماهنگي بين بخش دولتي و خصوصي اين صنعت بسيار سودآور است كه به گفته هر دو گروه دست‌اندركاران اين صنعت، در‌صورت رونق آن مي‌توان‌ درآمد حاصل‌ را به جاي درآمدهاي نفتي در نظر گرفت.

البته با توجه به پتانسيل‌هاي بسيار بالاي گردشگري در ايران و علاقه بسيار بالاي گردشگران خارجي به فرهنگ و تمدن ايران‌زمين، اين اختلاف نظر در حالي باعث بروز اين بحران شده كه اكثر دست‌اندركاران صنعت گردشگري ايران هنوز در مسائل حاشيه‌اي چون علاقه برخي از گردشگران ايران به بي‌بندوباري‌ها و جذابيت‌هاي كاذب تركيه گرفتار هستند، در صورتي كه بسياري از گردشگران ايراني كه تركيه را به عنوان مقصد سفر خود انتخاب مي‌كنند از ميان اقشار متدين هستند و دلايلي چون مسلمان‌بودن اين كشور، امنيت اجتماعي آن و دسترسي به غذاي حلال را دليل سفرشان عنوان كرده‌اند. باشد روزي كه صنعت گردشگري ايران بنابر آموزه‌هاي ديني و تاريخي ما در جايگاه مناسب و در حالت تعادلي قرار گيرد.