اطلاعات عمومی

قرآن نگل در استان کردستان (در منطقه هورامان)

قرآن نگل یکی از مهمترین جاذبه های گردشگری استان کردستان است و نزد مردم منطقه ابعاد معنویی این اثر ، ارزشی بسیار دارد . روستای نگل به دلیل وجود این قرن ، روزانه میزبان صد ها تن از مشتاقان و علاقه‌ مندان آثار مذهبی و تاریخی است . طول خود قرآن 38 ، عرض آن 21 و قطر آن 13 سانتی متر است .

خط قرآن کوفی و دارای نقطه و اعراب و در قسمت سر سوره ها و شماره های آیات مطلا و مزین به نقوش گیاهی است . بر اساس شواهد موجود ، شیوه نگارش و اعراب ‌گذاری آن ، احتمال می رود این قرآن در سده های چهارم یا پنجم هجری قمری نگاشته شده باشد . صفحات قرآن ضخیم و به علت تشابهی که با پوست دارد ، در بین مردم به پوست آهو شهرت یافته است . قطع قرآن ،‌ رحلی بزرگ ، جلد آن چرمی و به رنگ آن قهوه ‌ای تیره است .

مردم منطقه پیدا کردن این اثر تاریخی و نفیس را در دوران صفویه و توسط یکی از چوپانی همین روستا بوده که در این منطقه مشغول چرای گوسفندان بوده که ناگهان گُل بسیار زیبایی ، توجه او را به خود جلب می‌ کند . وقتی گُل را از دل خاک بیرون می‌ آورد ، چاله ای پدید میاید و صندوقچه ای می‌ بیند .

چوپان که به تنهایی نمی ‌تواند صندوقچه را بیرون آورد ، اهالی روستا را خبر می ‌کند . مردم ، صندوقچه را بیرون می ‌آورند و قرآن بزرگی در آن صندوقچه می یابند که گویا بر پوست آهو نوشته شده است . اهالی این امر را به فال نیک گرفته ، در همان مکان مسجدی می‌ سازند و روستای نگل نیز که چند کیلومتر دورتر از مکان امروز آن است را به محل جدید انتقال می‌ دهند و روستای نگل نیز چند کیلومتری از محل اصلی خود تغییر کرده و به محل کنونی انتقال یافته است .

مردم بر این اعتقادند چون این قرآن در اثر توجه چوپان به گُلی زیبا ، کشف شده بود ، این محل به « نوگل » معروف شد و مردم ، مسجدی به نام « مسجد نوگل » را بنا نهادند که به مرور زمان به « مسجد نگل » شهرت یافت . برای « نگل » معنا های دیگری نیز یافت شده است از جمله به معنی زمین سنگی و سنگلاخ ، همچنین ممکن است تغییر یافته‌ کلمه‌ « نیل » به معنی شعله‌ آتش باشد که نشان از ترویج آیین زردشت در این منطقه دارد .

در مورد این اثر تاریخی در کتاب ‌های حدیقه ناصریه و تحفه ناصریه مطالبی به این شرح آمده است : ... در یکی از دهات این بلوک که نگل اسم دارد ... و در مسیر قدیمی که به مسجد عبدالله عمر یا عبدالله عمران مشهور است ، قرآنی در این مسجد هست خیلی بزرگ که به خط کوفی نوشته شده است .

بنا به اعتقادات و باور های مردم یکی از چهار قرآن خطی است که در زمان خلیفه سوم به رشته تحریر در آمده و به چهار اقلیم دنیا فرستاده شده است . به همین دلیل ، مردم اعتقاد زیادی به این کلام الهی دارند و نزد مردم منطقه ابعاد معنوی این اثر ، ارزشی بسیار دارد . مردم روستا در حل مشکلات و گرفتاری ‌های زندگی خود از آن یاری می ‌جویند و قسم دروغ به آن را گناهی بزرگ و نابخشودنی می‌ دانند .

 وضعیت نگهداری از قرآن

این قرآن هم ‌اکنون تحت نظارت سازمان اوقاف بوده و هیئت امنای مسجد روستا ( که در چند سال اخیر به طور کامل بازسازی شده و دارای دروازه ‌ای با عنوان دروازه قرآن است ) از آن نگهداری می کنند .

چند برگ قرآن مذکور پس از سرقت ‌های پیاپی و هم‌ چنین بوسیدن و زیارت آن توسط زائران از بین رفته است . به دلیل اهمیت تاریخی این قرآن و نیز جایگاه بارز آن در اعتقادات مردم منطقه ، مقام معظم رهبری برای محفوظ ماندن قرآن از دستبرد های احتمالی دستور داد جایگاهی محکم و مطمئن برای نگه ‌داری این قرآن بسازند .

این قرآن طی سالیان گذشته مورد استفاده عموم بوده و چندین بار نیز به سرقت رفته است به همین دلیل آسیب های فیزیکی و شیمیایی زیادی مانند پارگی ، لکه های ناشی از اثر انگشت ، امضای یابندگان و ... دیده ‌است . با توجه به سرقت‌ های پیاپی ، قرآن مذکور هم‌ اکنون در محفظه شیشه‌ ای ضد گلوله بدون شرایط محیطی از نظر دما و رطوبت نگهداری می‌شود و نیاز مبرمی به انجام امور حفاظتی و تحقیقاتی احساس می ‌شود . قرآن نگل که مرداد ۱۳۸۳ از مسجد روستای نگل به سرقت رفته بود ، اواخر آذر ۱۳۸۳ در جهرم در استان فارس کشف شد . سرقت قبلی در سال ۱۳۷۱رخ داده‌ بود . اهالی روستای نگل تمایلی ندارند که قرآن در اختیار میراث فرهنگی باشد و ترجیح می‌ دهند قرآن در محل اصلی خود یعنی مسجد روستای نگل نگهداری شود .

با توجه به مذاکرات صورت گرفته با اعضاء هیئت امنای مسجد در خصوص حفاظت و مرمت این اثر تاریخی در محل و تقبل هزینه و تأمین مکان مورد نیاز ، پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی - فرهنگی در نظر دارد با اعزام هیأتی جهت ارایه راهکار های حفاظتی و مرمتی در محل ، نسبت به شروع عملیات حفاظت و مرمت قرآن مذکور اقدام نماید .