اطلاعات عمومی

شب یلدا یا شب چله آخرین روز آذرماه، شب اول زمستان و درازترین شب سال است.ایرانیان باستان با باور اینکه فردای شب یلدا با دمیدن خورشید، روزها بلند تر شده و تابش نور ایزدی افزونی می یابد، آخر پاییز و اول زمستان را شب زایش مهر یا زایش خورشید می خواندند و برای آن جشن بزرگی برپا می کردند.

این جشن در ماه پارسی «دی» قرار دارد که نام آفریننده در زمان قبل از زرتشتیان بوده است که بعدها او به نام آفریننده نور معروف شد.

نور، روز و روشنایی خورشید، نشانه هایی از آفریدگار بود در حالی که شب، تاریکی و سرما نشانه هایی از اهریمن. مشاهده تغییرات مداوم شب و روز مردم را به این باور رسانده بود که شب و روز یا روشنایی و تاریکی در یک جنگ همیشگی به سر می برند. روزهای بلندتر روزهای پیروزی روشنایی بود، در حالی که روزهای کوتاه تر نشانه یی از غلبه تاریکی.

● پیشینه جشن

یلدا و جشن هایی که در این شب برگزار می شود، یک سنت باستانی است. این جشن مراسمی آریایی است و پیروان میتراییسم آن را از هزاران سال پیش در ایران برگزار می کرده اند. یلدا روز تولد میترا یا مهر است. این جشن به اندازه زمانی که مردم فصول را تعیین کردند کهن است.

● مراسم و آداب جشن

برای در امان بودن از خطر اهریمن، در این شب همه دور هم جمع می شدند و با برافروختن آتش از خورشید طلب برکت می کردند.

آیین شب یلدا یا شب چله، خوردن آجیل مخصوص، هندوانه، انار و شیرینی و میوه های گوناگون است که همه جنبه نمادی دارند و نشانه برکت، تندرستی، فراوانی و شادکامی هستند. در این شب هم مثل جشن تیرگان، فال گرفتن از کتاب حافظ مرسوم است. حاضران با انتخاب و شکستن گردو از روی پوکی و یا پری آن، آینده گویی می کنند.

جشن شب یلدا جشنی است که از ۷ هزارسال پیش تاکنون در میان ایرانیان برگزار می شود. ۷ هزار سال پیش نیاکان ما به دانش گاه شماری دست پیدا کردند و دریافتند که نخستین شب زمستان بلندترین شب سال است.

یکی دیگر از دلایل برگزاری این جشن، شب زادروز ایزدمهر یا میترا است. مهر به معنای خورشید است و تاریخ پرستش آن در میان ایرانی ها و آریایی ها به پیش از دین زرتشت بازمی گردد که پس از ظهور زرتشت این پیامبر او را اهورامزدا تعریف کرد. یکی از ایزدان اهورایی مهر بود که هم اکنون بخشی از اوستا به نامش نامگذاری شده.

در «مهریشت» اوستا آمده است؛ «مهر از آسمان با هزاران چشم بر ایرانی می نگرد تا دروغی نگوید».

● آیین های جشن شب یلدا

یکی از آیین های شب یلدا در ایران، تفال با دیوان حافظ است. مردم دیوان اشعار لسان الغیب را با نیت بهروزی و شادکامی می گشایند و فال دل خویش را از او طلب می کنند.

در برخی دیگر از جاهای ایران نیز شاهنامه خوانی رواج دارد. بازگویی خاطرات و قصه گویی پدربزرگ ها و مادربزرگ ها نیز یکی از مواردی است که یلدا را برای خانواده ایرانی دلپذیرتر می کند. اما همه اینها ترفندهایی است تا خانواده ها گرد یکدیگر آیند و بلندترین شب سال را با شادی و خرسندی به سپیده برسانند.

در سراسر ایران زمین، جایی را نمی یابید که خوردن هندوانه در شب یلدا جزء آداب و شیوه آن نباشد. در جاهای گوناگون ایران، گونه های تنقلات و خوراکی ها به تبع ژیرامون و شیوه زندگی مردم منطقه بهره برده می شود اما هندوانه میوه ای است که هیچ گاه از قلم نمی افتد، زیرا شمار زیادی به این باورند که اگر مقداری هندوانه در شب چله بخورند در سراسر چله بزرگ و کوچک یعنی زمستانی که در پیش دارند سرما و بیماری بر آنها غلبه نخواهد کرد.

مردم شیراز در شب یلدا به شب زنده داری می پردازند و برخی نیز بسیاری از دوستان و بستگان خود را دعوت می کنند. آنها در این شب سفره یی می گسترانند که بی شباهت به سفره هفت سین نوروز نیست و در آن آینه را جای می دهند. گونه های بی شمار آجیل و تنقلاتی چون نخودچی، کشمش، حلواشکری، رنگینک و خرما و میوه هایی چون انار و به ویژه هندوانه خوراکی های این شب را تشکیل می دهند.

در آذربایجان مردم هندوانه چله (چیله قارپوزی) می خوردند و باور دارند که با خوردن هندوانه لرز و سوز و سرما به تن آنها تاثیری ندارد.

در اردبیل رسم است که مردم، چله بزرگ را سوگند می دهند که زیاد سخت نگیرد و معمولاً گندم برشته (قورقا) و هندوانه و سبزه و مغزگردو و نخودچی و کشمش می خورند. در گیلان هندوانه را حتماً فراهم می کنند و باورمندند که هرکس در شب چله هندوانه بخورد در تابستان احساس تشنگی نمی کند و در زمستان سرما را حس نخواهد کرد. «آوکونوس» یکی دیگر از میوه هایی است که در این منطقه در شب یلدا رواج دارد و به روش خاصی تهیه می شود.

در فصل پاییز، ازگیل خام را در خمره می ریزند، خمره را پر از آب می کنند و کمی نمک هم به آن می افزایند و در خم را می بندند و در گوشه یی خارج از هوای گرم اتاق می گذارند، ازگیل سفت و خام، پس از مدتی پخته و آبدار و خوشمزه می شود. آوکونوس (ازگیل) در اغلب خانه های گیلان تا بهار آینده یافت می شود و هر زمان هوس کنند ازگیل و تازه و پخته را از خم بیرون می آورند و آن را با گلپر و نمک در سینه کش آفتاب می خورند.بنا به روایت مردم کرمان تا سحر انتظار می کشند تا از قارون افسانه یی استقبال کنند. قارون در پوشاک هیزم شکن برای خانواده های فقیر تکه های چوب می آورد. این چوب ها به زر دگرگون می شوند و برای آن خانواده، ثروت و روزی به همراه می آورند.

● جشن شب یلدا

جشن شب یلدا یک جشن کاملاً زنده است و همه مسیحیان جهان این جشن را با نام جشن تولد مسیح برگزار می کنند. یلدا و مراسمی که در نخستین شب بلند زمستان و بلندترین شب سال برپا می کنند سابقه یی بسیار دراز داشته و مربوط می شود به ایزد مهر.

این جشن که یکی از کهن ترین جشن های ایران باستان است در اصطلاح به آن شب چله هم می گویند. چله بزرگ از یکمین روز دی ماه جشن خرم روز تا دهم بهمن که جشن سده است به طول می انجامد و آن را چله بزرگ می نامند به آن دلیل که شدت سرما بیشتر است، آنگاه چله کوچک فرا می رسد که دهم از بهمن تا بیستم اسفند به طول می انجامد و سرما کم کم کاسته می شود.

چله اول که اولین روز زمستان و یا نخستین شب آن است تولد مهر و خورشید شکست ناپذیر است، زیرا مردم دوره های گذشته که پایه زندگی شان برکشاورزی و چوپانی قرار داشت و در طول سال با سپری شدن فصل ها و تضادهای طبیعت خو داشتند و براثر تجربه و گذشت زمان با گردش خورشید و تغییر فصول و بلندی و کوتاهی روز و شب و جهت حرکت و قرار ستارگان آشنایی یافته و کارها و فعالیتشان را براساس آن تنظیم می کردند و به تدریج دریافتند که کوتاهترین روزها آخرین روز پاییز یعنی سی ام آذر و بلندترین شب ها شب اول زمستان است اما بلافاصله بعد از این با آغاز دی روزها بلندتر و شب ها کوتاه تر می شود.

اقوام قدیم آریایی جشن تولد آفتاب را آغاز زمستان می گرفتند خصوصاً ژرمن ها که این ماه را به خدای آفتاب نسبت می دهند و زیاد هم بی تناسب نیست چرا که آغاز زمستان مثل تولد خورشید است که از آن روز در نصف کره شمالی رو به افزایش و ارتفاع و درخشندگی می گذارد و هر روز قوی تر می شود. در این شب آتش برمی افروختند تا تاریکی و عاملان اهریمنی و شیاطین نابود شده و بگریزند و همچنان که خورشید به مناسبت فروغ و گرمای کارسازش تقدس پیدا کرده بود آتش نیز همان والایی را نزد مردمان دارا شد.

چون تاریکی فرا می رسید در پرتو روشنایی آتش تاریکی اهریمنی را از بین می بردند. در شب یلدا یا تولد خورشید افراد دور هم جمع می شدند و جهت رفع این نحوست آتش می افروختند و خوان ویژه مانند سفره یی که عید نوروز تهیه می کنند اما محتویات آن متفاوت است می گستراندند و هر آنچه میوه تازه فصل که نگهداری شده بود و میوه های خشک در سفره می نهادند.

این سفره جنبه دینی داشته و مقدس بود و از ایزد خورشید روشنایی و برکت می طلبیدند تا در زمستان به خوشی سر کنند و میوه های تازه و خشک و چیزهای دیگر در سفره تمثیلی از آن بود که بهار و تابستانی پربرکت داشته باشند و همه شب را در پرتو چراغ و نور و آتش می گذراندند تا اهریمن فرصت دژخویی و تباهی نیابد. سفره شب یلدا سفره میزد است و میزد عبارت است از میوه های تر و خشک و آجیل یا به اصطلاح زرتشتیان لرک که از لوازم این جشن بود که به افتخار و ویژگی مهر یا خورشید برگزار می شد.

امروز هم ایرانیان در سراسر جهان این جشن زیبا را در کنار یکدیگر برگزار می کنند و به خواندن شاهنامه و گرفتن فال حافظ می پردازند. شب چله بر تمامی دوستان و هم میهنان عزیز فرخنده باد. همیشه شاد باشید و اهورایی.

برچسب:شب-یلدا-شعر و ترانه-شب یلدا-شب قشنگ-بلندترین شب سال-آخرین شب پائیز-حافظ-قرآن-پیشینه-رسم و رسومات-شب چله-چله شب-شب عشق-یادگاری-به یادماندنی-شب خاطرات-خاطره ها-یلدای 89- 2011

برای دکوراسیون میز یا سفره یلدایی میتونیم از هنر دست خودمون به راحت ترین روش بهره ببریم، ساخت این انار زیبای ملیله کاغذی رو در ادامه مطلب مشاهده کنید.

برای ساخت پایگاه های انار، نیاز به حدود 3 ورق کاغذ دو طرفه رنگی داریم، نوارهای کاغذی را به عرض 0.5 سانتی متر و طول 21 سانتی متر (سمت کوتاه از کاغذ A4) ببرید.

نوارهای کاغذی را با ابزار کویل های بسته درست کنید. ( در طول پیچیدن چسب نزنید... فقط در نوک انتهای نوار چسب بزنید. ) 

با کمک مداد کویل های بسته را به شکل مخروطی مارپیچی درست کنید. 

طریقه مخروطی کردن آنها:
کویل ها را در نوک مداد قرار بدین و با کمک انگشتانتان آن را به بالا بکشید.
( فقط مواظب باشید که لای آنها باز نشود... )

سعی کنید مخروط ها هم اندازه شوند.

اکنون مخروط ها را در کنار هم با چسب در یک دایره به یکدیگر بچسبانید.

ردیف اول انجام شده...

ردیف دوم را مابین مخروط های ردیف اول بچینید.

ردیف سوم

چهارم

پنجم

کار را برگردونین و باز شروع به چسباندن مخروط ها در 4 ردیف دیگر کنید.

در کل انار ما 9 ردیف خواهد بود.

یک کاغذ همرنگ انار با عرض 3 و طول 4 سانتیمتر و یک نوار کاغذی زرد رنگ با عرض 2 و طول 27 سانتی متر ( طول مقوای A4 ) برش دهید. 

یک سانتیمتر از نوار کاغذی زرد را ریش ریش ببرید! و نوار قرمز را طبق شکل 5 برگ زیگزاگ ببرید.

نوار کاغذی زرد را رول کنید و کاغذ قرمز را هم بدور آن بچسبانید.

یک مخروط دیگر درست کرده و به ته انار بچسبانید.

گل انار را هم به سر آن بچسبانید.

انار ملیله کاغذی ما آماده است.

برای مشاهده آموزش کامل هنر ملیله کاغذی اینجا کلیک کنید.

کارت پستال های شب یلدا

عکس کارت پستال شب یلدا

عکس کارت پستال شب یلدا

عکس کارت پستال شب یلدا

عکس کارت پستال شب یلدا

عکس کارت پستال شب یلدا

عکس کارت پستال شب یلدا

11. ژله هندوانه

2 پیمانه آب را با نصف پیمانه شکر روی حرارت ملایم بگذارید و هم بزنید تا شکر در آب حل شود. ظرف را از روی حرارت بردارید و تا داغ است دو بسته ژله هندوانه یا آلوئه‌ورا به آن افزوده و خوب هم بزنید تا ژلاتین در گرمای آب حل شود. حالا 3 پیمانه آب هندوانه به مواد بیفزایید و خوب هم بزنید. مایه ژله را در قالب دلخواه بریزید و داخل در فریزر قرار دهید. بعد از دو سه ساعت دسر را در ظرف دلخواه برگردانید، تزئین و سرو کنید.

12. پودینگ هندوانه

برای این دسر نیم لیتر (معادل 2 پیمانه و 5 قاشق سوپ‌خوری) پوره میوه هندوانه (بدون هسته) و 40 گرم نشاسته (معادل یک‌چهارم پیمانه) لازم دارید. نشاسته را در مقدار کمی پوره هندوانه بریزید و خوب و ملایم هم بزنید تا نشاسته‌ها حل شوند و گلوله نمانند. حالا این مخلوط را با بقیه پوره، سه‌چهارم پیمانه شکر و کمی وانیل و یک تکه چوب دارچین در شیرجوشی بریزید و روی حرارت تند قرار دهید. وقتی‌که مخلوط جوش آمد،‌ حرارت را کم کنید.

آن‌قدر مواد را روی حرارت هم بزنید تا کم‌کم غلیظ شود. حدود ده تا پانزده دقیقه طول می‌کشد. دسر را از روی حرارت بردارید. چوب دارچین را از داخل آن بیرون بیاورید و دسر را در قالب دلخواه بریزید. وقتی حرارتش را از دست داد، ‌قالب را یک شب تا صبح در فریزر بگذارید. بعد از برگرداندن در ظرف موردنظر می‌توانید روی آن را با پودر پسته و شکلات چیپسی تزئین کنید.

13. شیرینی برشی هندوانه

350 گرم بیسکویت ویفر وانیلی را در ظرفی خرد کنید. 6 قاشق کره آب شده و 2 قاشق آب به آنها اضافه کنید و خوب مخلوط‌کنید. در یک سینی فر 13 در 9 سانتی که لبه‌ای حداقل 2 سانتی متری دارد، فویل آلومینیوم پهن کنید. روی آن را کمی چرب کنید و مخلوط کره و ویفر را در کف سینی پهن کرده، با پشت قاشق فشرده کنید. سینی را در فر از پیش گرم شده با حرارت 175 درجه سانتی گراد به مدت 20 دقیقه حرارت دهید. بعدازاین مدت سینی را بیرون بیاورید تا خنک شود.

30 گرم پودر ژلاتین را روی 2 پیمانه آب هندوانه بریزد و دو دقیقه صبر کنید. بعد آن را چنددقیقه‌ای در مایکروفر با حداکثر دما حرارت دهید تا پودر ژلاتین حل شود. 3 پیمانه آب هندوانه را با نصف پیمانه شکر، نصف پیمانه آب‌لیموی تازه، نصف قاشق پوست لیموی رنده شده و نصف پیمانه شیر به این مخلوط اضافه کنید. مواد را روی بیسکویت خنک شده در سینی فر بریزید و سینی را سه چهار ساعتی در فریزر قرار دهید. برای سرو، شیرینی را مربعی برش بزنید با خامه فرم گرفته شیرین تزئین و در ظرف بچینید.

14. کرم هندوانه

4 قاشق پودر ژلاتین را با نصف لیوان آب سرد مخلوط‌کنید و بعد از چند دقیقه که پودر خیس خورد، آن را روی حرارت غیرمستقیم بگذارید تا گرما باعث حل شدن ژلاتین در آب شود. مخلوط را هم بزنید تا یکدست شود. 3 پیمانه پوره هندوانه را به همراه 1 پیمانه خامه صبحانه به 1 پیمانه بستنی وانیلی و 1 پیمانه شکر اضافه و همه مواد را در مخلوط‌کن بریزید. دستگاه را روشن کنید تا مواد یکدست شوند. ژلاتین حل شده را به این مواد افزوده، هم بزنید و بعد مواد را در قالب دلخواه بریزید. قالب را به مدت چند ساعت در فریزر بگذارید تا سفت شود، سپس در ظرف دلخواه برگردانده با خامه تزئین و سرو کنید.

15. اسموتی خامه‌ای هندوانه

1 پیمانه پوره هندوانه بدون هسته، 1 پیمانه توت‌فرنگی بدون ‌دم،‌ 1 پیمانه خامه و 1 قاشق سوپ‌خوری پودر نارگیل را به همراه 1 تا یک و نیم پیمانه عرق بهارنارنج در مخلوط‌کن بریزید تا کاملا صاف و یکدست شود. برای مدت یک ساعت این مخلوط را در فریزر قرار دهید و طی این مدت آن را چند بار هم بزنید. لیوان‌های نوشیدنی را مدت کمی در فریزر بگذارید تا خنک شود. بعدازاین مدت نوشیدنی را در لیوان‌های بلند بریزید. آنها را با برش‌های هندوانه تزئین و به‌سرعت سرو کنید.

16. موس هندوانه

2 قاشق پودر ژلاتین را با یک‌چهارم پیمانه آب سرد روی حرارت غیرمستقیم بگذارید تا‌ ژلاتین در آب حل شود. یک بسته خامه صبحانه را با 60 گرم پودر قند مخلوط‌کنید و داخل فریزر قرار دهید. بعد از مدتی که مواد نیمه یخ زده شدند،‌ ظرف را از فریزر بیرون بیاورید و با همزن برقی با دور تند بزنید تا خامه فرم بگیرد. در یک ظرف جدا، 2 عدد سفیده تخم‌مرغ را با همزن برقی آن‌قدر بزنید تا کف کند (حتما تیغه همزن را بشویید و خوب خشک کنید).

ژلاتین حل شده و خنک شده را به سفیده پف کرده اضافه کنید، سپس 1 قاشق چای‌خوری آب لیمو را به همراه دو و نیم پیمانه پوره هندوانه به مواد بیفزایید و خوب مخلوط‌کنید. مواد آماده را در قالب بریزید و چند ساعتی در یخچال بگذارید تا سرد و سفت شود. بعد از برگرداندن در ظرف موردنظر قابل سرو کردن است.

17. چیز کیک هندوانه

1 پیمانه پودر شکر را با 2 پیمانه پنیر خامه‌ای با همزن برقی به مدت 3 دقیقه مخلوط‌کنید. 2 قاشق سوپ‌خوری پودر ژلاتین را با سه قاشق آب روی حرارت غیرمستقیم حل کنید و به مواد بیفزایید، سپس 1 پیمانه پوره هندوانه را به همراه 1 پیمانه خامه فرم گرفته به پنیر خامه‌ای شیرین شده بیفزایید و هم بزنید. اگر می‌خواهید رنگ این لایه قرمزتر شود یک قطره رنگ خوراکی قرمز هم به مواد بیفزایید و خوب هم بزنید تا رنگ قرمز به‌صورت یکدست پخش شود.

این مواد را کناری بگذارید. یک و نیم پیمانه بیسکویت سبوس‌دار خرد شده را با نصف پیمانه کره آب شده و یک‌چهارم پیمانه شکر قهوه‌ای مخلوط‌کنید. قالب کمربندی را آماده کنید. مخلوط بیسکویتی را در کف قالب بریزید و با پشت قاشق محکم فشار دهید. روی این مواد مایه پنیری را بریزید و ظرف را به مدت 2 ساعت در فریزر قرار دهید. بعدازاین مدت قالب را به یخچال منتقل کنید تا چند ساعتی هم آنجا بماند و آماده شود.

18. گرانیتای هندوانه

2 پیمانه هندوانه خرد شده بی هسته، 6 قاشق سوپ‌خوری عسل، 1 قاشق سوپ‌خوری آب‌لیموی تازه و 2 قاشق سوپ‌خوری زنجبیل تازه‌ رنده شده را در مخلوط‌کن بریزید. دستگاه را روشن کنید و چنددقیقه‌ای صبر کنید. پوره را در ظرفی پلاستیکی و بزرگ بریزید.

در ظرف را ببندید و در فریزر بگذارید تا از شب تا صبح بماند. ظرف را بیرون آورده و مواد را با یک چنگال آن‌قدر هم بزنید تا یخ‌ها شکسته و مواد برفکی شکل شوند. دوباره ظرف را 20 دقیقه در فریزر قرار دهید. بعدازاین مدت می‌توانید آن را در ظرف دلخواه ریخته و با برش لیمو تزئین کنید. این دسر باید با قاشق سرو شود.

19. سالاد هندوانه و گوجه و سبزیجات

دو عدد خیار را پوست گرفته و حلقه‌حلقه ببرید. 1 عدد پیاز قرمز کوچک را هم خلال کنید. هندوانه را با قاشق اسکوپ کوچک به شکل توپک درآورید. یک و نیم پیمانه هندوانه توپکی و 2 پیمانه گوجه گیلاسی را با مواد بالا در ظرفی بریزید. نصف پیمانه ریحان خرد شده‌ درشت، نصف پیمانه جعفری خرد شده،1 قاشق سرخالی پودر نعنا خشک را با نصف پیمانه زیتون بی هسته حلقه شده به مواد سالاد بیفزایید.

حالا یک‌چهارم پیمانه روغن‌زیتون بودار را با نصف پیمانه سرکه سیب و 3 قاشق عسل مخلوط و با کمی نمک و فلفل به مواد داخل کاسه اضافه کنید. سالاد را می‌توانید بلافاصله سرو کنید.

20. ساندویچ هندوانه و آووکادو

برای درست کردن دو عدد ساندویچ با نان پیتا نصف یک آووکادو را ورقه نازک ببرید و به‌اندازه 1 پیمانه هندوانه را یک سانتی متری خرد کنید. سه چهار عدد فیله مرغ را که از قبل با نمک و فلفل و روغن‌زیتون مژه‌دار کرده‌اید را گریل کنید.

همه این مواد را در دو نان پیتا تقسیم کنید. ساندویچ‌تان را با افزودن کمی جعفری خرد شده و برگ کلم نازک خلال شده و چند قطره آب‌لیموی تازه کامل و نوش جان کنید.