اطلاعات عمومی

سارا ناصر زاده
پژوهشگر ، روان درمانگر جنسی و مشاور زوجها

• روابط عاطفی و جنسی در بین افراد با معلولیتهای جسمی قاعدتا بسته به اینکه فرد در چه سنی دچار معلولیت جسمی و یا بیماری مزمن شده و اینکه این وضعیت عملکرد کدام اعضای بدنش را مختل کرده مشکلاتی که در روابط عاطفی و بعضا جنسی افراد پیش میاد، با هم متفاوت است. افراد معلول نباید صد در صد به اطرافیانشان تکیه کنند و باید سعی کنند استقلال خودشان را هم داشته باشند. در عین حال اطرافیان باید به نیاز افراد معلول و برای داشتن فضای خصوصی توجه داشته باشند. شنونده ای ایمیل فرستادند و همین موضوع را اینطور ذکر کرده اند: من و همسرم ?? سال است که ازدواج کرده ایم و از زندگی مان هم بسیار راضی هستیم. حدود ? سال پیش تصادف بسیار شدیدی داشتیم که منجر به قطع نخاع من و از کار افتادن دست راست همسرم شد. یعنی دستش از آرنج به پایین حرکت ندارد. به مدت دو سالی که اصلا رابطه جنسی نداشتیم تا کم کم دوباره رابطه مان را شروع کردیم. می توانم بگویم که مشکلی در خود رابطه مان نداریم اما مشکل بزرگتری داریم و آن اینکه من نمی توانم به تنهایی روی صندلی چرخدارم بنشینم و برای بلند شدن از جایم هم باید حتما کمک بگیرم. با توجه به معلولیت همسرم او نمی تواند به من کمک کند بنابراین برادر بزرگم که مجرد است قبول کرده با ما زندگی کند که به ما در کارهای روزمره کمک کند. با وجود اینکه از او خیلی ممنون هستم اما شرایط خیلی سختی است چون وقتی می خواهم با همسرم رابطه داشته باشم، برادرم باید من را روی تخت بگذارد. این مسئله خیلی شرم آور است چون من و زنم هر دو می دانیم که برادرم در اتاق بغلی نشسته و میداند که ما داریم چکار می کنیم. این شرایط را به حدی سخت می کند که خانمم بعضا گریه میکند و من هم در چند مورد حتی قادر به ایجاد نعوظ نبودم، که میدانم بخاطر فشار روانی است که تحمل می کنم. موقعیت خیلی سختی است چون از طرفی نمی خواهم قدرناشناسی کنم و از طرفی اصلا فرصت خلوت کردن با همسرم را ندارم.
این مشکل خیلی شایع است که افراد معلول فضای خصوصی که لازم دارند را غالبا ندارد. در این مورد خاص و موارد مشابه تنها چیزی که می شود گفت این است که اشخاصی که از این افراد مراقبت می کنند باید راهی را پیدا کنند که زمانی که زوج ها فضای خصوصی لازم دارند حضورشان را در صحنه کم رنگ کنند که زوج فضای خصوصی کافی داشته باشند. و برای امیر و شنونده های دیگری که در شرایط مشابه هستند صحبتی که می شود کرد این است که درست است که از نظر فرهنگی پذیرش این حرف کمی سخت است اما در نظر داشته باشید که رابطه جنسی داشتن با همسرتان یک رابطه خوشایند و مقدس است بنابراین نباید از آن شرم داشته باشید و در ضمن اگر رابطه تان را به شب ها واگذار کنید که برادرتان شما را برای خواب در بستر می گذارد و یا صبح ها که از خواب بیدار می شوید شاید کمی از این حس شرمتان کم بشود. به این مورد هم اشاره کنم که در مورد افرادی که آسیب نخاعی دیده اند، بسته به اینکه آسیب در کجای نخاع باشد میتواند به اشکال متفاوتی از اختلالات جنسی بروز پیدا کند. از خشکی واژن در خانمها و مشکلات نعوظ گرفته تا اینکه فرد اصلا حسی در ناحیه تناسلی اش نداشته باشد و یا کیفیت اسپرمی که مرد میتواند تولید کند تحت شعاع این آسیب نخاعی قرار بگیرد. برای بعضی از این افراد برقراری ارتباط جنسی میتواند مهلک باشد مثلا اگر آسیب نخاعی در منطقه اعصاب توراسیک ۶ باشد هر گونه تحریک در اعصاب سمپاتیک (که معمولادر هنگام انزال اتفاق میافتد) میتواند برای فرد خطرناک باشد چون ممکن است باعث بالا رفتن ناگهانی فشارخون و در نهایت سکته مغزی در فرد شود. بعضی از افرادی که آسیب های مغزی دیده اند هم ممکن است تعادل هورمونهایشان بهم بخورد که باعث کمی انرژی و یا کم شدن میل جنسی شان بشود. بنابراین بد نیست که در مورد رابطه جنسی تان با پزشکتان صحبت کنید. شاید توصیه کنند که تا مدتی رابطه نداشته باشید و یا کم کم رابطه جنسی تان را از سر بگیرید و یا حتی ممکن است داروهایی را که با بیماری تان تداخل ندارند برای کمک به از سرگیری رابطه جنسی تان توصیه کنند. برای افراد مجردی که معلولیت آنها در حرکت دست هایشان محدودیت ایجاد کرده به نوعی که حتی خوداضایی هم نمی توانند بکنند، دستگاه هایی تهیه شده که البته برای افراد مختلف بنابر نیازشان خودشان انتخاب میکنند که میتواند با ماساژ و یا لرزشی که بر روی ناحیه تناسلی ایجاد میکند نیاز جنسی فرد را برطرف کند. اما بعضی معلولیت ها به حدی است که فرد حتی برای انجام این کار هم به شخص دیگری نیاز دارد. در بعضی کشور ها افرادی هستند که پول می گیرند و بصورت حرفه ای با افراد معلول ارتباطات جنسی و یا صرفا در حد ماساژ و غیره بر قرار می کنند که فرد صرفا تماس پوست به پوست را تجربه کند و همین کار از تنش های این افراد کم می کند.البته باید اصول اخلاقی این مسئله را کاملا رعایت کنند. یعنی از فرد معلول سوء استفاده نشود، به او آسیبی وارد نشود، قول بر قراری ارتباط عاطفی به او داده نشود و غیره. اینترنت در زمینه آشنا سازی افراد معلول و شکل دادن رابطه عاطفی بین آنها نقش زیادی داشته البته این گروه ها به زبان فارسی هنوز حضورگسترده ندارند اما خواننده/شنونده برنامه درگوشی ها هستید و دسترسی به اینترنت دارید. می توانید شما شروع کننده یکی از این گروه ها باشید. هر چیزی بهرحال باید از یک نقطه ای شروع بشود و شما می توانید شروع کننده این تشکل ها باشید. تا بر سر بحث اینترنت هستیم همینجا یک هشدار هم بدهم که با توجه به اینکه بدلیل موقعیت جسمی تان آسیب پذیر هستید اگر خواستید با فردی قرار ملاقات بگذارید حتما اول در مکان های عمومی همدیگر را ببینید که جانب احتیاط را رعایت کرده باشید. و مثل همیشه هم تاکید می کنم که برای برقراری رابطه جنسی از کاندوم استفاده کنید. همچنین اگر عضو موسسه و یا انجمنی باشید که افرادی با شرایط مشابه به آن جا می آیند کمک کننده است. برخی ها هم که توانایی اش را دارند یعنی معلولیتشان به حدی نیست که مانع شرکت آنها در جمع های گسترده تر شود ممکن است بخواهند که در جمع هایی شرکت کنند که صرفا به افراد معلول تعلق ندارد و در آنجا رابطه عاطفی خوبی را شکل بدهند. به شرط اینکه همانطوری که رضا اشاره کرد جنبه ترحم در کار نباشد و رابطه شان از روی شناخت متقابل و برای اینکه احساس نزدیکی فکری و عاطفی نسبت به هم دارند شکل گرفته باشد. در نهایت باید بگویم که انواع معلولیت ها و بیماری های مزمن می توانند بر روی شکل گیری رابطه عاطفی افراد در مجموع، نگاه داری این روابط و همچنین عملکرد و رابطه جنسی افراد تاثیر بگذارند. پزشک متخصصتان و یا پزشک خانواده می تواند شما را راهنمایی کند البته همه کی همه چیز را نمی داند و شاید خودشان هم اطلاع چندانی نداشته باشند اما شما مداومت به خرج بدهید و از ایشان بخواهید که اطلاعات لازم را برایتان پیدا کنند. پس جمع آوری اطلاعات از منابع موثق مرحله اول است. در مورد خدمات موجود هم بگویم که ممکن است دقیقا چیزی نباشد که انتظارش را داردید اما فراموش نکنید که شاید خود شما بتوانید آن جای خالی را پر کنید اینکه گروهی از افراد با مسائل و مشکلات جسمی مشترک را دور هم جمع کنید وقت و یا هزینه زیادی نمی خواهد بخصوص اگر موسسه مربوطه به آن بیماری خاص شما را همراهی کند. در نهایت هم به یاد داشته باشید که درست است رابطه جنسی بخش بسیار مهمی از رابطه زوج ها است اما تنها بخشی از رابطه کلی عاطفی است که زوج هابا هم دارند و اگر این بخش رابطه تان به دلیلی که خارج از کنترل شما بود کم رنگ شد روی جنبه های دیگر روابط عاطفی تان تاکید کنید تا اینکه حسرت چیزی که نیست را بخورید.